SPELLING VAN HET PLAT ASSERS
Volgens Systeem Veldeke
de klinkers:
a korte a kar, wat
e korte open e get (iets), bek
è korte gesloten e pèt, dèrp, dèk (vaak)
i korte i zit, pil
o korte open o pot, vol
ó korte gesloten o óm, kóm
u korte u dus, zjust
aa lange open a zaat, kaart
ao lange open o maon, straot
oo lange gesloten o voot, mood
ee lange i neet, zeen
ae lange è waek, hae haet, aerd (aarde)
àè halflange zeer open e àèrt (erwt)
uu kort of halflang ich tuut (claxoneer), kuur (bevlieging)
oe kort of halflang moel, koel, koer
ie kort of halflang kieke, hier
ieë ie met naslag ieëver, knieëk, twieë
oeë oe met naslag doeës, koeët (As)
uuë uu met naslag duuës, kuuët (Niel), buuë
ou korte open o + w ouch, loupe, wouk (As)
aw korte a + w awwerdóm, hawf, zawt
ów korte gesloten o + w nów, vernówwe (As)
uw korte u + w nuw, kuw (Niel)
ieëw ie+naslag+w ieëw
i-j i + j hi-j, mesji-jns, bli-jje (bloeien, blije)
ei korte gesloten è + j ich weit, nei (nee), klein
ej korte open e + j het wejt, nej (nauw), trejn, plejn, Ejsde
ui ö + j uich, luipe (Niel)
uj u + j nujts (Niel)
oej oe + j loeje, poejer
uuj uu + j knuuj (Niel)
aej ae + j traej
enkele medeklinkers:
gk Franse g van garçon trègk, hègke
sj sjoeën, sjal, blaedsje
zj zjelei, Zjang
N.B.:
1) De sjwa (doffe e) wordt als e geschreven, soms als apostrof (weglatingsteken).
de maeter, het gedoons, …
‘n, ‘t, ‘r, d’r, t’r, g’r, v’r
2) De svarabhakti is de doffe e die zich nestelt tussen l of r en een volgende f, g, k, m of p. Ze wordt in het Assers gehoord, maar niet geschreven.
mèlk, dèrp,…
3) Bij een open lettergreep wordt de klinker ontdubbeld, naar analogie van het Nederlands.
make, tute, bloje, …
kamer, moder, netel, …
zete, leve,… fare, bure,… (maar mv. van duuës : duuëze)
4) Recente leenwoorden behouden hun oorspronkelijke spelling.
dialect, computer, hobby, collectie,…
5) Wèts te dats te dat moos doon? – Weet je dat je dat moet doen?
Wèt er wat er wilt? – Weet hij wat hij wil?
Wèt d’r wat d’r wilt? – Weet u wat u wil?
Zeet d’r buuë d’r moot zeen?– Bent u waar u moet zijn?
6) eind-d of –t, eind-g of –ch: volg het Nederlands:
kant, hónd daag, toch
7) Het Limburgs is een toontaal, met een stoottoon en een sleeptoon. Om het schriftbeeld niet te overladen, wordt de toon niet genoteerd. Is het toch zinvol om dit te doen (vb. woordenboek), dan kan men dit als volgt noteren:
ba.l (speeltuig) <-> ba’l (danspartij)
e. rm (enkelvoud) <-> e’rm (meervoud)
8) De mouillering (in Bree: kènjer, wildj) komt in As omzeggens niet voor.
wel in enkele leenwoorden: sjampanj
9) Sandhi, de versmelting van medeklinkers, komt in As wel voor:
oppe straot, inne gang
10) Eind-dt als in Nederlands:
Het sjèdt nogal met ze gaat (Ze gooit nogal met haar achterwerk).
Maar: hae bloojt (want infinitief = bloje).
11) Net als in het Nederlands worden oe,uu en ie vóór een –r verlengd. Dit wordt niet genoteerd.
kier, koer, buur, …
12) De klanken ö (zoals in Duits Köln), äö (zoals in Frans freule) en eu (zoals in Nederlands deur) komen in het Maaslands zeer frequent voor, maar zijn in As zeldzaam (wegens ontronding):
deur wordt dier, pöt wordt pèt, väöl wordt vael, …
13) In enkele gevallen gaat de ontronding in Niel iets verder dan in As.
Daardoor heeft Plat Assers een iets meer gesloten klank dan Plat Nieler:
ouch, hout (As) <-> uich, huit (Niel)
vówl, ówt (As) <-> vuwl, uwt (Niel)
koeët, doeës (As)<-> kuuët, duuës (Niel)